Ender Can

Tik Bozukluğu nedir?

Tikler zaman içerisinde artış ve azalış gösteren, ani, tekrarlayıcı ve amaçsız hareketler ya da sesler olarak tanımlanmaktadır.

Tik bozukluklarının belirtileri nelerdir?

 Tikler, çocuğunuzun omuzları, elleri, kolları, bacakları ve yüzü dâhil vücudun herhangi bir yerinde olabilir

Basit hareket tikleri:

Göz kırpma, dudak bükme, baş sallama, parmak hareketleri, kaşlarını çatma, yüz buruşturma, karın germe, çene hareketleri, kol sallama, tekmeleme veya diş tıklatma gibi hareketlerle belirti verir.

Karmaşık hareket tikleri:

Zıplama, ısırma, gözlerde yuvarlama hareketi, komik ifadeler, takıntılı bir şekilde dokunma, kafaya vurma, çimdikleme, fırlatma, gözlenen hareketin tekrarlanması, ya da müstehcen hareketler yapma şeklinde görülür.

Basit ses tikleri:

Boğaz temizleme, homurdanma, koklama sesi, öksürme, tıslama veya havlama gibi yalnızca bir ses veya gürültü içeren anlamsız sesler veya gürültüler olabilir.

Karmaşık ses tikleri:

Nefes alma şekillerindeki değişiklikler, heceleri veya kelimeleri tekrarlama, karşısındakinin sözcüklerini tekrarlama, müstehcen kelimeleri tekrarlama gibi şekillerde izlenebilir.

Tikler hangi yaşlardan itibaren görülür ve seyri nasıldır?

 Tikler sıklıkla on yaşından önce başlar. En çok 4-8 yaş arasında başlarlar. Tik bozukluklarında ortaya çıkan hareketlerin dalgalı bir seyir göstermesi beklenir. Bütün hastalarda onlu yaşlar süresince, erişkinliğin erken dönemine kadar şikâyetlerde azalma izlenir. Tikin en şiddetli görüldüğü dönem 10-12 yaşlar arasıdır.

Tik bozuklukları genellikle iyi seyirli bozukluklardır. Çocukların %80’inde tikler ergenlik çağında azalır. Birçoğunda tik şiddeti çocuğun günlük hayatında bir bozulmaya neden olmaz. Çocukların %20’sinde tikler erişkinlikte devam eder.

Tik bozukluğu çeşitleri nelerdir?

Geçici tik bozukluğu:

Bu tikler bir kez olabilir veya düzelip tekrar başlayabilir. 1 yıldan az sürer ve kaybolur.

 Uzun süre devam eden hareket veya sesli tik bozukluğu:

Bu tikler 1 yıldan fazla sürer.

Tourette hastalığı nedir?

 Yoğun ve çok sayıda tik çeşidinin bir ara görüldüğü bir hastalıktır. Çocukluk yaş grubunda başlayarak 1 yılı aşan bir süredir devam eden, birden fazla hareket tikleri ve sesli tikler birlikte görüldüğü bir bozukluktur. Tiklerin sıklığı artıp azalabilir.

 Tourette hastalığının birlikte görüldüğü durumlar var mıdır?

 Tourette hastalığı teşhisi konan çocukların çoğunda zihinsel sorunlar, davranış veya gelişim sorunları bulunur.

• Dikkat Eksikliği / Hiperaktivite Bozukluğu: Odaklanma, aşırı hareketlilik ve dürtü kontrolü ile ilgili sorunlar ile ortaya çıkar.
• Takıntı Bozukluğu: Tekrarlayan düşünceler ve davranışlar görülür. Bu düşünceler, kişinin defalarca veya belirli bir şekilde gerçekleştirmesi gerektiğini hissettiği istenmeyen davranışlara yol açar. Sürekli temizlik takıntısı ve temizlik yapma davranışı örnek verilebilir.
• Davranış Sorunları: Saldırganlık, öfke, toplum içinde uygun olmayan davranışlar görülebilir.
• Kaygı: Aşırı utangaçlık ve ayrılık kaygısı örnek verilebilir.
• Öğrenme Güçlüğü: Sosyal becerileri geliştirmede sorunlar, akranlar, aile üyeleri ve diğer bireylerle sosyal ilişkileri sürdürmede sorunlar ve yaşa uygun bir şekilde hareket etmede sorunlar görülebilir.

Uykuya dalma veya uykuda kalma sorunları ortaya çıkabilir.

Hangi durumlarda Tik bozukluklarının sıklığı artar?

Bazı durumlar çocuğunuzun tiklerini daha kötüleştirebilir.

• Stres
• Kaygı
• Heyecan
• Yorgun olmak
• Çocuğunuzun tikine dikkat çekilmesi

Nasıl tedavi edilir?

 Tik tedavisinde ilk adım, eşlik eden psikolojik sorunların varlığı göz önüne alınarak çocuğun, ailelerinin ve okulun bu durum ile ilgili bilgilendirilmesidir. Tedavide davranış terapileri ve ilaç tedavileri uygulanmaktadır. Çocuğunuzla ilgili en uygun yöntemi doktorunuzla konuşabilirsiniz.

Tikler baskılanabilir mi? Aileler nelere dikkat etmelidir?

 Tikler tamamıyla ya da kısmen baskılanabilirler. Bununla birlikte, daha kötüye gitmelerine engel olmak için dikkat edilmesi gereken durumlar vardır.

• Stresi azalt. Stres tikleri kötüleştirebileceğinden, tikleri önlemek veya azaltmak için çocuğunuzun stres düzeyini azaltmaya çalışın. Ev ödevlerini veya diğer yükümlülüklerini tamamlaması için son dakikaya kadar beklemekten kaçının.
• Çocuğunuzun tik üzerine odaklanmasını engelleyin. Bunu düşünmek veya tik hakkında utanç duymak durumu kötüleştirebilir. Çocuğunuza tik hareketleri yapmanın sorun olmadığını ve bunun için endişelenmesinin gereksiz olduğunu açıklayın.
• Tike dikkat çekmeyin. Çocuğunuzun arkadaşlarına ve aile üyelerine mümkün olduğunca tikleri görmezden gelmeyi öğretin. Onları işaret etmek onları kötüleştirebilir. Çocuğunuzun alay edilmesi veya zorbalığa maruz kalması durumunda müdahale edebilmeleri için çocuğunuzun öğretmenleri ve çocuk bakımı sağlayıcılarıyla konuşun. Tikler nedeniyle çocuk ayrımcılığa tabi tutulmamalı ve çocuğa kızılmamalıdır.
• Çocuğunuzun yeterince uyuduğundan emin olun.
• Spor yapmak, bir müzik aleti çalmak gibi zihin ve bedenin kullanıldığı uğraşlar tikleri azaltır. Çocuklar spora yönlendirilebilir.
• Çocuğunuzun, kendisini rahatsız eden şeyler hakkında sizinle veya güvendiği başka bir yetişkinle konuşması gerektiğini bildiğinden emin olun.

Kaynaklar

1. Kamaşak T, Cansu A. Tik Bozuklukları. Turkiye Klinikleri J Pediatr Sci. 2017;13(2):121-129.
2. Çıray RO, Mutlu C. Çocukluk Çağındaki Tik Bozuklukları. İKSSTD. 2019;11(Ek sayı):47-55.
3. Efron D, Dale RC. Tics and Tourette syndrome. Journal of Paediatrics and Child Health. 2018;54(10):1148-1153.
4. Singer HS. Tics and Tourette Syndrome. Continuum (Minneapolis, Minn.). 2019;25(4):936-958.
5. Tics and Tic Disorders. Seattle Children Hospital Resarch Foundation (2019).
6. Managing Tourette & Tic Disorders A Guide to Treatment for Care Providers. Tourette Association of America (2013).