Hidrosefali Nedir?

Hidrosefali, beyin içinde dolaşmakta olan beyin omurilik sıvısının miktarında ve basıncındaki artış ile ortaya çıkar. Hidrosefali her 2000 çocuğun birinde görülür.

Beyin omurilik sıvısı beyin içindeki bir bölgeden yetişkinlerde günde 500 ml, çocuklarda ise yenidoğan döneminde günde 25 ml üretilmektedir. Bu miktar çocuk büyüdükçe artmaktadır ve belli bir yaştan sonra erişkin seviyesine ulaşmaktadır. Bu sıvı üretildikten sonra beynin içinde belli yollar kat ederek dolaşır ve yine beyin içindeki bazı bölgelerde emilerek toplardamarlardaki kana karışır. Eğer bu sıvının üretiminde artış, emiliminde azalma ya da dolaşımında bir engel ortaya çıkarsa hidrosefali meydana gelmektedir. Hidrosefali doğuştan olabilir. Ayrıca beyin ve beyin zarlarının enfeksiyonlarına (menenjit), beyin içi kanamaya ve beyin tümörlerine bağlı meydana gelebilmektedir.

Hidrosefalisi olan çocuklarda fark edeceğiniz belirtiler nelerdir?

1. Baş çevresinde artış
2. Bıngıldakta dolgunluk ve kabarıklık
3. Saçlı derideki damarlarda genişleme
4. Yukarı bakışta zorlanma
5. Baş kontrolünde zayıflık
6. Kafa kemiklerinin arasında açılma
7. Solunum sıkıntısı
8. Nöbet geçirme
9. Huzursuzluk
10. Kusma
11. Yürüme ve konuşmada gerileme
12. Baş ağrısı
13. Uyku hali

Hidrosefali teşhisi nasıl konulur?

Hidrosefali düşünülen çocuklarda doktorunuz öncelikle sizinle çocuğunuzda gördüğünüz şikâyetler ve belirtiler konusunda sizden bilgi alacaktır. Muayene sonrası tanıyı kesinleştirmek için bazı tetkikler yapacaktır. Tüm sonuçlar değerlendirildikten sonra tanı koyulacaktır. Baş büyüklüğüne neden olan tek durum hidrosefali değildir. Bazen başka hastalıklar baş çevresi artışına neden olabilir. Bazı durumlarda ise ırsi olarak ailenin kafa yapısı biraz büyük olabilir. Bu durumda çocuğun baş çevresinin büyük olması tamamen normal bir durumdur.

Hidrosefali nasıl tedavi edilir?

Nedenine yönelik tedavi düzenlenmektedir.

Şant ameliyatları: Hastaların çoğunluğunda beyin-omurilik sıvısının dolaşımını eski haline getirmek mümkün olmaz. Bu nedenle beyin içinde biriken ve basınç oluşturan sıvının şant denilen bir alet ve hortumla beyinden başka bir vücut boşluğuna aktarımı sağlanmalıdır.

Şant, genel anestezi altında ameliyatla yerleştirilir. Kafatasına küçük bir delik açılarak şantın ucu beyin içindeki, beyin omurilik sıvısının bulunduğu odacığa yerleştirilir. Daha sonra baş, boyun ve karın cildinin altından geçen bir tünel açılarak şantın diğer ucu, bu sıvının rahatlıkla emilebileceği kalp veya karın boşluğu içine yönlendirilir. 

Bazı çocuklarda ise ventrikülostomi denilen bir yöntem uygulanır. Bu yöntemde, endoskop olarak adlandırılan özel kameralar yardımı ile her insanın beyninde bulunan beyin omurilik sıvısı dolu odacıklarda tıkanıklıkları açmak için cerrahi girişim uygulanır. 

Bazı durumlarda kalıcı şant ameliyatı yapılana kadar, geçici bir süre için dışarıya açık bir sistem olan Eksternal ventriküler drenaj sistemi kullanılır.

Yapılacak tedavi her hasta için farklıdır. Doktorunuz size tedavi seçimi açısından uygun bilgiyi verecektir.

Şant ameliyatı sonrası nelere dikkat edilmelidir? Ne tür sorunlarla karşılaşılabilir?

Şant ameliyatı sonrasında sık aralıklarla doktorunuza muayene gitmeniz gerekir. Ameliyat sonrasında hastaneye başvurmanız gereken durumlar şunlardır:

• Ameliyat yerinde şişlik, kızarıklık ve akıntı.
• Çocuğunuzda huzursuzluk, bulantı, kusma, baş ağrısı, ateş, karın ağrısı, havale geçirme, bıngıldakta şişme, baş çevresinde artıştır.

Herhangi bir şüpheniz varsa mutlaka size en yakın hastaneye başvurmanız gerekir. Şant ameliyatına bağlı problemler hızla gelişebilir ve geç kalınırsa ölümle sonuçlanabilir.

Spina Bifida (Doğuştan Olan Orta Hat Kapanma Sorunları)

Spina bifida ayrık ve açık omurga anlamında gelir. Bebeğiniz spina bifidalı doğduysa omuriliği örten zar, omurga ve deri anne karnında oluşum sırasında tam kapanmamış demektir. Bebeğiniz sırtında bir açıklıkla doğmuştur ve sinirlerle beyin arasında düzgün bir bağlantı olmadığından, değişik derecelerde felçler ortaya çıkmaktadır.

Spina bifida ihtimalini arttıran durumlar nelerdir?

• Aile bireylerinden birinde spina bifida varsa doğacak çocukta olma ihtimali %6’dır.

Gebelik döneminde (Özellikle 1. ay)

• İlaç kullanımı
• Radyasyona maruz kalma
• Virüslere bağlı enfeksiyonlara maruz kalma
• Folik asit kullanılmaması

Spina bifida belirtileri nelerdir?

Hastalarda yürüme bozukluğu, bacaklarda güçsüzlük, ayak şekil bozuklukları, idrar ve dışkı yapmada sorunlar ortaya çıkmaktadır.

Bu çocukların yarısından çoğunda aynı anda Hidrosefali bulunmaktadır.

Tedavisi nasıl yapılır?

Beldeki açıklığın ameliyatla kapatılması yapılır. Bu ameliyat enfeksiyon kapma ihtimali nedeni ile ilk 48 saatte hastanın genel durumu göz önünde bulundurularak yapılmalıdır.

Beraberinde hidrosefalisi varsa şant ameliyatı yapılır.

Ayaklarda şekil bozukluğu varsa ortopedi tarafından tedavi edilmelidir.

İdrarını tam boşaltamıyorsa belli aralıklarla idrarını sonda ile boşaltılması gerekebilir.

Bacak ve ayaklardaki güçsüzlük için Fizik tedavi yapılır.

Erken tedavi ile çocukların tamamına yakını yaşamlarını devam ettirirler (%92).  Bu çocukların dörtte üçünün zekaları normal olur. Yarısından fazlasında, bacak ve ayakları kontrol eden sinirlerde anne karnından itibaren yeterli gelişim olmadığından bacak ve ayaklarda felç durumu olur ve bu çocuklar tekerlekli sandalyeye bağımlı olur. Çoğunda sonda ile idrar boşaltma ihtiyacı olmaktadır.

Bu çocukların beyin cerahisi, çocuk nörolojisi, çocuk nefrolojisi, çocuk ürolojisi, fizik tedavi ve rehabilitasyon bölümlerince düzenli takip edilmesi gerekmektedir.

Ensefalosel Nedir?

Ensefalosel, beyin dokusunun kafatasındaki bir açıklıktan kese şekildeki fıtıklaşmasıdır. 

Tedavisinde amaç kitlenin çıkartılmasıdır. Bunu yaparken beyin dokusunun korunmasına ve oluşmamış kemik yapının tamirine özen gösterilir.

Ensefaloseli olan çocukların % 5 den azı normal gelişim gösterirler. %60’ından fazlası hem zihinsel hem de fiziksel olarak sorun yaşamaktadır.

Çocuklukların sağlıklı bireyler olabilmesi için, gebelik takipleri oldukça önem arz etmektedir. Bu takiplerde çocuğunuzun sağlığı ile ilgili bilgi sahibi olabileceğiniz gibi, bir sorunla karşılaştığınız durumda erken tedaviniz sağlacak ve alınacak önlemler belirlenecektir.

Kaynaklar:

1. Kardeş Ö, Börcek AÖ, Baykaner MK. Gazi Beyin Cerrahisi Hidrosefali Kitapçığı
2. Canaz H, Alataş İ, Batçık OE, Akdemir AO, Baydın S. Erken Çocuklukta Hidrosefali. Kafkas J Med Sci 2013; 3(2):88–95
3. Hidrosefali, hastalar için. Türk Nöroşirürji Derneği.
4. Baydın SŞ, Kına H, Baydın S, Canaz H, Emel E, Alataş İ. Spina bifida. JOPP Derg 5(3):102-104, 2013
5. Akyuva Y. İntrauterin Hayatta Oluşan Nöral Gelişim Hasarı: Spina bifida. Kafkas Üniversitesi Fen Bil Enst Derg 9 (2): 61 – 66, 2016
6. Duru S, Türkoğlu E. Miyelomeningosel. Türk Nöroşirürji Dergisi 2013, Cilt: 23, Sayı: 2, 226-232
7. Kılıç K. Kraniyal Meningosel, Ensefalosel. Türk Nöroşirürji Dergisi 2013, Cilt: 23, Sayı: 2, 250-254

Elif Başaran Gündoğdu