Multiple skleroz, beyin ve omurilik içinde bulunan sinir hücrelerinin ve sinir liflerinin koruyucu kılıfının (miyelin) hasarı ve kaybı sonucunda oluşan bir hastalıktır. Hasarlanan bölgelerin sinir sistemimizdeki görevlerine göre çeşitli belirtiler ortaya çıkar.

Multiple Skleroz neden olur?

Bu hastalıkta kişinin kendi bağışıklık sistemi sinir liflerinin kılıfını yabancı olarak algılar. Vücudumuzun kendi organlarını ve dokularını neden yabancı olarak algılamaya başladığı tam bilinmemektedir. Normalde bağışıklık sistemimiz vücuda yabancı olarak algılanan mikroplarla savaşmak için antikor adı verilen maddeler üretir. Vücudumuzun bazı mikroplarla karşılaşması sonrası bağışıklık sistemimiz mikropların yapısını hafızasına alır. Böylece aynı mikropla bir daha karşılaşıldığında daha hızlı yanıt verilir. Bazen bağışıklık sistemimizin hafızasında bulunan mikroplarla ilgili bilgiler vücudumuzun bazı dokularındaki bilgilere benzemektedir. Bu nedenle bağışıklık hücrelerinin kendi dokularımızın bilgilerinin mikropların bilgileriyle karıştırabilir. Multiple skleroz hastalığında bağışıklık sistemi sinir liflerinin kılıfına savaş açan antikorlar üretir. Kişinin kendi bağışıklık sistemi antikor adı verilen maddeler aracılığıyla o bölgeye saldırır ve hasar verir. Böylece sinirlerin sağlıklı ve hızlı çalışması bozulur ve hastalık belirtileri gelişir. Güçsüzlüğe, uyuşmalara, görme bozukluklarına neden olur.

Multiple Skleroz kimlerde görülebilir?

Genellikle genç erişkinlerde görülür. Daha seyrek olarak çocukluk çağında görülür.

Multiple Sklerozun belirtileri nelerdir?

• Ani gelişen ve 24 saatten uzun süren bulanık görme, görme kaybı, çift görme, gözlerde ağrı, şaşılık
• Bacak ve/veya kollarda uyuşma veya güçsüzlük,
• Dengesiz yürüme, baş dönmesi
• İdrar ve dışkı kaçırma
• Depresyon, halsizlik gibi belirtiler olur.
• Baş ağrısı, nöbet geçirme, bilinç bozukluğu çok nadiren olabilmektedir

Bu belirtiler günlerce ve bazen haftalarca sürebilir. Bir çocukta bu belirtilerin hepsinin aynı anda olması şart değildir. Bazen sadece bir belirti görülür. Bazen birkaç belirti aynı anda ya da birbirini takip edecek şekilde ortaya çıkabilir.

Multiple Skleroz düzelip tekrarlayan ataklarla seyreder. Atak bir hastalığın belirtilerinin ortaya çıktığı, hastalığın başlangıcından iyileşmeye kadar geçen dönem demektir. Kısacası hastalığın canlı olduğu ve vücuda saldırı yaptığı dönem demektir. Multiple Skleroz hastalığı bazen belirti veren bazen suskunluk veya saklanma dönemine giren bir hastalıktır.          

Multiple Sklerozun tanısı nasıl konulur?

Tek bir tanı yöntemi yoktur. Hastanın şikâyetleri öğrenilir. Muayene edilir.

Belirtiler ve muayenede bulunan durumlar sonrasında Multiple Skleroz hastalığından şüphelenilirse beyin ve omurilik bölgelerinin manyetik rezonans görüntüleme (EMAR) tetkiki yapılmalıdır.

Bazen beyin omurilik sıvısı örneği elde etmek için lomber ponksiyon (belden sıvı alma) yapmak gerekebilir. Bu işlem lokal veya genel anestezi altında yapılır. Omurlar arasından bir iğne sokularak sinir köklerini çevreleyen beyin omurilik sıvısı kesesinden az miktarda beyin omurilik sıvısı örneği alınır. Bu işlem öncesi doktorunuz size detaylı bilgi verecektir. Beyin omurilik sıvısından bağışıklık sisteminin ürettiği ve beyin ve omurilik sinirlerinde hasarlanma yapan antikor denilen maddeler araştırılır.  Multiple Skleroz hastalığında çoğunlukla bu antikorlar saptanır.

Görme sorunları varsa göz sinirlerindeki hasarlanmayı gösteren, sinir hızı ölçümü tetkiki yapılabilir.  

Multiple Skleroz nasıl tedavi edilir?

            Kesin bir tedavisi yoktur. Ataklar sırasında verilen tedaviler ve atakların oluşmasını engelleyici tedavi ile kalıcı engellerin önlenmesine çalışılmaktadır. Umut verici yeni ilaç çalışmaları bulunmaktadır.

Multiple Skleroz Atak tedavisi nasıl yapılır?

            Atak sırasında yeni gelişen bulgular hasta için endişe verici olsa da damardan verilen yüksek doz kortizon (steroid) günler içinde sonuç verir. Belirtilerde iyileşme olmaması halinde kanın içinde hastalığa yol açan antikorları uzaklaştırmak için plazmaferez uygulanabilir.

Multiple Skleroz hastalığında atak oluşmasını önleyici tedaviler nelerdir?

            Kesin tedavisi olmamasına rağmen bağışıklık sistemini baskılayıcı tedaviler uygulanmaktadır. Haftada 1-3 gün kol, bacak veya göbek çevresinde cilt altı veya kas içine uygulanan interferon beta tedavisi küçük yaşlardan itibaren kullanılmaktadır. Bu tedavi büyük oranda atak tekrarını önleyebilir, atak sıklığını veya şiddetini azaltabilir. Nadiren bu tedavi etkisiz olabilir. Ülkemizde Sağlık Bakanlığı onayı alındıktan sonra natalizumab, fingolimolid, intravenöz immunglobulin ve kemoterapi ajanları ergenlik sonrası dönemde ve genç erişkinlerde kullanılmaktadır.

Destekleyici tedaviler nelerdir?

            Ataklar sonrasında hastalarda bazı engeller kalabilir. Kalıcı kas güçsüzlükleri, eklem katılıkları, yürümede bozukluklar, idrar ve gayta tutamama veya yapamama gibi sorunlar görülebilir. Bu nedenle hastalara kas gevşetici ilaçlar,  eklem katılığının ileri olduğu durumlarda botulinum toksin enjeksiyonu (botoks) ile geçici kas gevşemesi sağlanabilir. Bu sırada uygulanacak olan etkin fizik tedavi ile iyi sonuçlar elde edilir. Destek tedavisinin en önemli kısmı olan fizik tedavi düzenli ve aksatılmadan yapıldığında yüz güldürücüdür.

Bilge Özgör