Bu bölümde birçok farklı nedenlerle ortaya çıkabilecek idrar kesesi felci hakkında bilgiler verilecektir. Belirtilerin fark edilmemesi durumunda böbrek yetmezliğine yol açabilecek bu durum hakkında farkındalığın arttırılması amaçlanmıştır. Tıbbi kullanımda nörojenik mesane olarak bilinen bu durum bu yazıda Türkçe karşılığı olan idrar kesesi felci olarak belirtilecektir.

İdrar kesesi nedir? Nasıl çalışır?

İdrar kesesi karın tabanının ön kesimine yerleşmiş duvarları kasılmaya ve büzüşmeye uygun olan torba şeklinde bir organdır. İdrar kesemiz böbreklerden süzülen idrarı biriktirir ve idrar kanalı vasıtasıyla dışarıya atılmasını sağlar.

Normal düzen içerisinde belirli miktarda doluluğa ulaştığında idrar kesesi kasları gerilir ve bir sinir uyarısı ortaya çıkar. Bu uyarı sırt bölgemizdeki omurilik sinirleriyle beynimize taşınır ve böylece işeme hissimiz ortaya çıkar. Beynimiz daha sonrasında idrar kesesi kaslarına idrarı bırakmasını söyleyen sinyaller gönderir ve işeme gerçekleşir.

İdrar kesesi felci ne demektir?

İdrar kesesi felci; idrar kesesi ile beyin arasındaki sinirsel uyarıların düzgün bir şekilde iletilemediği durumlarda idrar kesesi kontrolünün yapılamadığı durumları ifade eder.

Çocuklarda idrar kesesi felcinin sebepleri nelerdir?

İdrar kesesi felcinin çocuklarda en sık görülen sebepleri şunlardır;

• Tıpta spina bifida olarak adlandırılan omurilikte doğuştan olan hasarlanmalar
• Beyin ve omuriliğin yaralanması (düşme, trafik kazası)
• Beyin ve omuriliği etkileyen enfeksiyonlar, iltihaplanmalar
• Omuriliği tutan tümörler

İdrar kesesi felci belirtileri nelerdir?

Çocuklarda en sık belirti idrar tutamama veya idrarı başlatmada zorluktur. İdrar kesesinin sinirler aracılığıyla olan kontrol olmadığı için bir çok anne baba en sık belirti olarak çocuklarının idrarını hissetmediğini, kaçırdığını ya da idrarını zorlanarak,  kesik kesik yaptığından şikâyet eder.

Bunun dışında görülen diğer belirtiler şunlardır;

• Sık tekrarlayan idrar yolu iltihaplanmaları
• Günlük idrara çıkma sayısında artış
• Ultrasonda böbreklerde genişleme ve/veya idrar kesesi duvarında kalınlaşma görülmesi
• Yenidoğan bebeğin bel bölgesi ve kuyruk sokumunda ‘gamze’ görülmesi veya bu bölgelerde kıllanma olmasıdır (Fotoğraf.1)

Fotoğraf.1: Kuyruk sokumunda gamze görünümü.

İdrar kesesi felcinin teşhisi nasıl yapılır?

            Çoğu hastanın ilk başvurdukları hekimler çocuk nörologları ve beyin cerrahlarıdır. Bu çocuklar beyin ve omurilik hastalıklarının tedavisi sırasında idrar kesesi felci açısından değerlendirmek üzere çocuk nefroloji ve çocuk üroloji hekimlerine başvuru yapmalıdır.

            Çocuğunuzun belirtileri ve muayene bulgularına göre hekiminiz tanıya yardımcı olması açısından bazı tetkikler isteyebilir;

• Çocuğun işeme alışkanlığını daha iyi anlamak için idrar kesesi (işeme çizelgesi) günlüğü tutmanız yararlı olacaktır.
• Böbrek fonksiyonlarını değerlendirmek için bazı kan tetkikleri
• İdrar yolu iltihabı ve böbrekten protein kaçağının varlığını tespit için idrar tahlili
• Böbreklerde genişleme (hidronefroz) ve idrar kesesini değerlendirmek için ultrason tetkiki
• İdrar kesesi felçli çocuklarda sıkça görülen idrar kesesi reflüsünü (idrarın, idrar kesesinden geri böbreğe kaçması) araştırmak için voiding filmi (VCUG)
• Geçirilen idrar yolu enfeksiyonlarına bağlı böbreklerde oluşabilecek hasarlanmayı kontrol etmek için böbrek sintigrafisi (DMSA)
• İdrar torbasının çalışmasını daha iyi değerlendirmek üzere ürodinami istenebilir.

İdrar kesesi felci nasıl tedavi edilir?

            İdrar kesesi felcinin nedeni, muayene bulguları ve tetkikler sonucunda çocuğunuza uygulanacak tedavi yöntemleri belirlenir ve aşağıdaki seçeneklerden bir veya bir kaçı uygulanabilir;

• İdrar kaçırmanın önüne geçmek amacıyla sık aralıklarla ve zamanlı işeme yapılması
• İdrar kesesi kaslarının hiç çalışmadığı durumlarda belirli aralıklarla idrar kesesini bir sonda aracılığıyla boşaltma işlemi (TAK)
• İdrar kesesi kaslarında ortaya çıkan kasılmayı önlemek ve idrar kesesi hacmini arttırmak için bazı ilaçlar
• İdrar yolu enfeksiyonunu önlemek için çok düşük dozda uzun süreli antibiyotik kullanımı
• Kabızlığı önlemek için barsak boşaltıcı ilaç tedavileri (kabızlık idrar yolu enfeksiyonunun en önemli sebeplerinden birisidir)
• İdrar kesesi çıkış kaslarını kuvvetlendirmek için çeşitli egzersizler
• İlaç tedavisi ile idrar kesesi yeterli büyüklüğe ulaşmadıysa cerrahi yöntemlerle idrar kesesi büyültme ameliyatları
• Uzun süreli olarak sonda ile aralıklı idrar kesesi boşaltma işlemi (TAK)yapılacaksa daha konforlu olması ve enfeksiyon riskini azaltmak için karın üzerinden idrar kesesini boşaltmak için bir yol oluşturulması tedavi yöntemleri arasındadır.

Hiç şüphesiz ki bu tedavi yöntemleri içinde ailelerin en çok zorlandığı yöntem TAK işlemidir. Bu işlem idrar kesesinin hiç çalışmadığı, çoğunlukla spina bifidalı çocuklarda ömür boyu yapılması gerekecek bir tedavi şeklidir.

Bu çocuklar çoğunlukla idrar kesesi dolduktan sonra ‘damla damla, sızma şeklinde’ idrar yaparlar ve hiçbir zaman idrar keseleri tam boşalmaz. Böylelikle çok kolay idrar yolu enfeksiyonu geçirirler.

Bir diğer tedavi yöntemi sık aralıklarla ya da zamanlı işeme alışkanlığının çocuğa kazandırılmasıdır. Zamanlı işemeden kast edilen doktorunuzun belirlediği sayıdaki işemenin işeme hissi gelmeden önce yapılması böylelikle düzenli tuvalete gitme alışkanlığının kazandırılmasıdır. Buradaki amaç öncelikli olarak enfeksiyonları önlemek ve idrar kaçırmanın önüne geçilmesidir.

 Nelere dikkat etmeliyiz?

İdrar kesesi felçli çocuklar tedavi edilmeden bırakıldığında en korkulan sonuç, tekrarlayan idrar enfeksiyonları nedeniyle ileriki dönemde böbrek yetmezliği riski ile karşı karşıya olmalarıdır.

Ülkemiz çocuk ve erişkin hastalarında diyaliz tedavisi gerektiren böbrek yetmezliğinin en önde gelen nedenlerinden birisi idrar kesesi felci ve bununla ilişkili tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonlarıdır. Bilinmesi gereken önemli bir husus ise bu çocukların belirgin şikâyetleri olmadan da idrar yolu enfeksiyonu geçirilebileceğidir.

Aynı zamanda barsakların az çalışmasına bağlı olarak çoğu çocukta kabızlık, oldukça yaygın bir şikâyettir ve dışkı tutamama şikâyetleri de sıklıkla görülür. Bunu engellemek adına gündüz şartlarında bol sıvı tüketilmesi ve posalı gıdaların yeterince alınmasına dikkat edilmelidir.

Değerli anneler ve babalar;

İdrar kesesi felci ile uğraşmak başlangıçta sizler ve çocuğunuz için uğraştırıcı ve zor gözükebilir. Unutmayın ki sizin sabırlı olmanız ve tedavileri uygulamadaki kararlığınız çocuğunuzun duygusal gelişimi ve özgüveni için oldukça önemlidir.

Hekiminizin önerdiği tedavilere uyum sağlamanız ve belirlediği sürelerde düzenli kontrollere gitmeniz sizler ve çocuğunuzun ileriki süreçlerdeki konforu açısından oldukça önemlidir.

Okan AKACI